معماری اطلاعات
معماری اطلاعات
حدیث رضا حمیدی و دکتر محمد باقر نگهبان
معماری اطلاعات واژه ای است که برای توصیف ساختار سیستم مانند روش گروه بندی اطلاعات و روشهای ناوبری و واژه شناسی استفاده شده در بین یک سیستم استفاده می شود. اطلاعات معماری اثربخشی افراد را برای گام برداشتن منطقی در میان یک سیستم قادر می سازد . برای سیستمی که نزدیک به اطلاعات مورد نیاز افراد می باشد . اغلب افراد فقط وقتی که در پیدا کردن اطلاعات مورد نیاز خود دچار مشکل می شوند به معماری اطلاعات توجه می نمایند. معماری اطلاعات بیشتر با وب سایت ها و اینترنت مرتبط می باشد اما می توان از آن در چارچوب ساختارهای اطلاعاتی یا سیستم های کامپیوتری نیز استفاده نمود. سیر تکاملی معماری اطلاعات: اصطلاح معماری اطلاعات برای اولین بار توسط ریچارد سائول و ورفن در سال 1975 بیان گردید. رشته تخصصی ورمن معماری بود اما به روشهای جمع آوری اطلاعات، سازماندهی آنها و انتقال معانی علاقه مند بود. تعریف ابتدایی ورمن از معماری اطلاعات به این صورت بود: سازماندهی الگوهای موجود در رابطه با داده ها و واضح ساختن پیچیدگی ها. این واژه تا مدتها نهفته باقی ماندهبود تا اینکه در سال 1996 توسط یک زوج به نامهای روزنفلد و پیتر که از دانشمندان کتابخانه بودند مورد تصرف قرار گرغت. آنها از این واژه برای تعریف کار خود که ساختاربندی اینترنت و وب سایتها در مقیاس کوچک بود استفاده نمودند. در معماری اطلاعات برای شبکه جهانی وب ، معماری اطلاعات برای طراحی وب سایتها در مقیاس وسیع به این صورت می باشد: 1- ترکیبی از سازمان ، برچسب گذاری و طرحهای ناوبری در سیستم اطلاعات. 2- طراحی ساختاری یک فضای اطلاعاتی برای تسهیل ، تکمیل وظیفه و دسترسی بصری به محتوای آن 3- هنر و علم ساختاربندی و طبقه بندی وب سایتها و شبکه های داخلی (اینترنت ها) برای کمک به افراد برای پیدا کردن و مدیریت اطلاعات 4- ظهور نظم و ترتیب و اجماع عملی با تمرکز بر روی انجام اصول طراحی و معماری برای چشم اندازهای دیجیتال . امروزه نفوذ وورمن روی معماری اطلاعات نسبتا" حداقل است اما بسیاری از تشبیهات برای تفسیر نظم و ترتیب کار به وسیله معماران انجام می گیرد. برای مثال: معماری اطلاعات به عنوان طرح اولیه توسعه دهندگان و طراحان برای استفاده در ساخت یک سیستم توصیف می شود. تعریف: تعاریف رسمی از معماری اطلاعات از تعاریف عمومی وکلی به تعاریف چندگانه متفاوت می باشد. به عنوان مثال چندین تعریفی که توسطروزنفیلد و مورویل ارائه شده است در موارد 1 تا 4 در بالا اشاره گردید. مشکلات متداول: متداولترین مشکل معماری اطلاعات تقلید ساده ساختار سازمانی شرکت ها می باشد. اگرچه که این امر اغلب یک راه منطقی و آسان برای افراد درگیر در تعریف معماری به نظر می رسد اما افرادی که در حال استفاده از سیستم ها (حتی اینترنت ها) هستند وقتی که در حال تلاش برای پیدا کردن اطلاعات می باشند، در مورد واژه های معماری سازمانی فکر نمیکنند و معنی این واژگان را نمی فهمند.
سبک های معماری اطلاعات: دو رویکرد اصلی برای تعریف معماری اطلاعات وجود دارد که عبارتند از: 1- رویکرد بالا به پایین معماری اطلاعات: این رویکرد شامل توسعه یک درک وسیع استراتژیهای تجارت و نیازهای کاربر می باشد، قبل از تعریف سایتهای با ساختار سطح بالا و در نهایت بررسی جزئیات ارتباط میان محتوا 2- رویکرد پایین به بالا معماری اطلاعات : این رویکرد شامل فهم دقیق ارتباط میان محتوا و انجام بررسی ها برای نشان دادن چگونگی حمایت سیستم از نیازهای خاص کاربر می باشد و پس از آن ساختار سطح بالایی که برای حمایت این نیازها مورد نیاز است را مورد توجه قرار می دهد. هر دو روش ارائه شده در بالا در انجام یک پروژه مهم می باشد. پروژه ای که رویکرد بالا به پایین را نادیده می گیرد ممکن است با وجود ایجاد یک محتوای سازمان یافته و قابل یافت، نتواند نیازهای کاربران یا نیازهای کسب و کار را برآورده نماید. پروژه ای که رویکرد پایین به بالا را نادیده می گیرد ممکن است باعث ایجاد سایتی شود که به افراد اجازه پیدا کردن اطلاعات را می دهد اما به آنها فرصتی را برای بررسی محتوا و مطالب مرتبط ایجاد نمی نماید. ایجاد یک معماری اطلاعات اثربخش در 9 مرحله: مراحل زیر فرآیندی را برای ایجاد معماری اطلاعات اثربخش تعریف می نماید: 1- شناخت نیازهای کسب و کار ، زمینه های پیرامون و محتوای ارائه شده برای سیستم. خواندن کلیه مستندات موجود، مصاحبه با سهامداران و ایجاد فهرست موجودی 2- هدایت و ارسال کارت های دسته بندی شده با توجه به تعداد کاربران 3- ارزیابی خروجی کارتهای دسته بندی شده 4- توسعه طرح معماری اطلاعات ( برای مثال گروه بندی و سلسله مراتبی کردن اطلاعات) ارزیابی طرح معماری اطلاعات با استفاده از تکنیک ارزشیابی رده بندی کارت محور 6- انتظار به ایجاد یک معماری اطلاعات درست در اولین بار نداشته باشید. رسیدن به یک واژه شناسی (ترمینولوژی) و طبقه بندی صحیح ممکن است بعد از چندین بار تکرار به دست آید. 7- مستند نمودن معماری اطلاعات در نقشه سایت . این نقشه ، نقشه نهایی سایت نمی باشد. نقشه سایت بعد از طرح بندی و جانمایی صفحات نهایی خواهد شد. 8- تعریف تعدادی از وظایف کاربران مانند یافتن چگونگی انجام درخواست برای رفتن به تعطیلات. طرح بندی نحوه و مراحل انجام کار کاربر روی یک صفحه . این تکنیک به عنوان story boarding شناخته می شود. 9- گام برداشتن دیگر اعضای تیم پروژه در میان story board ها و رفتن آنها در فضاهای کاری مشترک برای گذاشتن نظرات خود. 10- در صورت امکان انجام تستهای قابلیت استفاده مبتنی بر وظایف روی صفحاتی به عنوان نمونه . این امر بدون ایجاد طراحی های جدید و با کیفیت بالاتر می تواند باعث ایجاد بازخوردهای با ارزش شود. 11- ایجاد و جانمایی یک صفحه با جزیئات کامل برای حمایت از وظایف کاربران اصلی. این صفحه باید از ظریق راهنماهایی برای طراحان بصری و توسعه دهنده ها شرح داده شود. توسعه معماری اطلاعات با توجه به روشهای بالا ما را قادر به طراحی و ایجاد یک سیستم مطمئن و موفق می سازد.
نقش معماری اطلاعات:
معماری اطلاعات مجموعه ای از مهارت های تخصصی می باشد که به تفسیر اطلاعات و بیان تفاوتهای میان علائم و سیستم های علائم می پردازد. ملموسا" معماری اطلاعات شامل طبقه بندی اطلاعات به داخل یک ساختار منسجم می باشد. ساختاری که یک مخاطب به سرعت طبقه بندی را درک نماید و پس از آن به راحتی از آن اطلاعات برای جستجوهای خود استفاده نماید. ساختار سازمانی مورد استفاده معمولا مرتبه ای (سلسله مراتبی) می باشد اما می تواند از ساختارهای دیگری مانند ساختار متحدالمرکز یا آشفته نیز استفاده شود. به طور معمول معماری اطلاعات برای فعالیت های مانند سیستم های کتابخانه، سیستم های مدیریت محتوا، توسعه وب، تعاملات کاربر، توسعه پایگاه داده، برنامه نویسی کامپیوتر، نگارش فنی، معماری کسب و کار و طراحی سیستم های نرم افزار حیاتی موردنیاز می باشد. سرچشمه مهماری اطلاعات تا حدی مربوط به علوم کتابخانه می باشد. بسیاری از مدارس و دانشگاه ها که دارای دپارتمانهای علوم اطلاعات و کتابخانه می باشند معماری اطلاعات در آنها تدریس می شود. در زمینه طراحی سیستم های اطلاعات ، معماری اطلاعات به آنالیز و طراحی داده های ذخیره شده به وسیله سیستم های اطلاعاتی ، تمرکز بر سازمانها و اشخاص، ویژگیهای آنها و رئابط متقابلشان اشاره دارد. معماری اطلاعات به مدلسازی داده ها برای پایگاه داده های شخصی و به مدلهای داده شرکتهای بزرگ اشاره دارد. مدل داده متعارف برای ادغام تکنولوژی ها به عنوان تعریف داده های خاص منتقل شده میان سیستم های سرمایه گذاری (سازمانی) استفاده می شود. در سطوح بالاتر، آن ممکن است به تعریف ذخایر داده ها اشاره داشته باشد.
معماری اطلاعات به عنوان یک فرآیند:
شایان ذکر است که حتی هنگامی که می توانیم طبقه بندی فعالیتهایی را که به طور کلی تحت عنوان IA انجام شده است را جداسازی نماییم، برای توصیف کلیه فرآیند ایجاد سیستمهای اطلاعات می توان از خود آن واژه استفاده نمود. ( از خود واژه معماری اطلاعات). به عبارت دیگر ،IA به فرآیند کامل طراحی با متدولوژیهای خاص برای مدیریت توسعه منابع توالی اقلام قابل تحویل اشاره دارد. دو رویکرداصلی برای معماری فضاهای اطلاعاتی وجود دارد که می تواند به صورت رویکرد بالا به پایین و پایین به بالا مشخص شود. هر روش برای شرایط و کاربردهای خاصی مناسب می باشد.طرح های بالا به پایین فرآیند محور بوده و به صورت دنباله می باشند مانند رویکرد آبشاری مهندسی نرم افزار.این فرآیند باعث می شود که پیشرفت و دریافتها به صورت رسمی دنبال شود. در این مورد معمولا از خصوصیات طراحی مرکزی به عنوان نقطه مرج برای همه جریانهای درگیر استفاده می شود و به عنوان گزارش و چک لیست پیشرفت به صورت مداوم به روز می گردد . این فرآیند برای مدیران روش سودمندی برای اطمینان دادن به آنها از کامل شدن فرآیند و کنترل بودجه می باشد. به ویژه در جاییکه شرکت کنندگان زیادی در فرآیند درگیر هستند. در این فرآیند نقش معماری اطلاعات ساختار یافته در سرتاسر فعالیتهای اختصاصی شده ای که در بالا ذکر شد بیشتر به چشم می خورد.
رویکرد های پایین به بالا بیشتر روی محصول انتهایی طراحی ودرگیر ساختن مجموعه پیشنهادهای طراحی تکراری تمرکز دارد که هر کدام از آنها می تواند با گذشت زمان برای دستیابی به اهداف در حال ظهور و شناخته شده (اهداف مدنظر) اصلاح گردد. این فرآیند ممکن است برای پروژه های با مقیاس کوچکتر که تعداد اعضای تیم کمتری دارند مناسب تر باشد.روشهای معماری اطلاعات پایین به بالا بیشتر از طریق نرم افزار اجرا می شوند.
از آنجایی که بیشتر وب سایتهای دارای قابلیت های نرم افزاری فنی و مهندسی هستند نه طراحی محصول ، روشهای نمونه محور پایین به بالا با فرآیندهای معماری اطلاعات سازگارتر می باشند. در این فرآیند، معماری اطلاعات به صورت یکپارچه با جنبه های مرتبط با طراحی مانند : تست تجربه کاربر، سناریو توسعه و واسط طراحی آمیخته می شود و این امر منجر به ایجاد این احساس می شود که معماری اطلاعات به عنوان یک مجموعه کامل از فعالیتها در ایجاد محصول پایانی نقش ایفا می نماید. با توجه به منابع، زمان دسترس، خواسته های رقابتی و مهارتهای شرکت کنندگان ممکن است یکی از رویکردهایا قسمتهایی از هر دو رویکرد به صورت ترکیب با یکدیگر مورد استفاده قرار گیرد.
با این حال ، از آنجاییکه معماری اطلاعات به عنوان یک واژه بزرگتر برای کل فرآیند دیده می شود ما می توانیم مجموعه بیشتری از مهارتهای مدیریتی موردنیاز شرکت کنندگان و شغلهای کمتری با فقط یک نقش خاص برای آنها پیش بینی نماییم.
کاربرد معماری اطلاعات:
با افزایش گستردگی اطلاعات در رابطه با افزایش تکنولوژی، دامنه معماری اطلاعات نیز بطور گسترده ای بوسیله تکنولوژی ناوبری دسترسی به محتویات این تکنولوژیها اثر می پذیرد. در اغلب موارد، استفاده کنندگان وب به طور اصلی بکار می برند معماری اطلاعات را، اما تفاوت در کاربردهای گوناگون ، تنوع در وظایف آنها و محتوای اطلاعاتی مختلف می تواند باعث روشهای مختلفی در کاربرد معماری اطلاعات گردد.
معماری اطلاعات در آینده: معماری اطلاعات به نظر می رسد آینده پیش روی طولانی داشته باشد. حتی اگر به علت توافقات و تصمیم گیری های رسمی از واژه دیگری به جای واژه معماری اطلاعات استفاده گردد. افراد برای اشتراک گذاری، جمع بندی و سازماندهی مستندات و منابع دیگر نیازمند یک جهانی با اطلاعات دیجیتالی خواهند بود. فهم حاضر در مورد معماری اطلاعات به عنوان یک مجموعه منظم ، احتمالا به علت رشد حرفه ای و آموزشهای رسمی شکل گرفته است. پیشرفتهای فنی احتمالا باعث تولید موقعیتهای جدید جهت سازماندهی اطلاعات به منظور استفاده شخصی خواهد شد. در پاسخ به فعالیت کاربران ، احتمالا ساختاربندی دینامیک اطلاعات افزایش می دهد چالش هایی را برای جستجوی چگونگی درک افراد از اهمیت هدایت در میان جریات اطلاعاتی محیط پیرامون . بحثهای حاضردر مورد یک طراحی پیش رو در آینده صحبت می نماید به عنوان " فراتر از صفحه" در جاییکه ساختارهای کوتاه بکار برده می شوند برای فضاهای اطلاعاتی جدید. تحت این شرایط ما احتمالا شاهد ظهور دسته های اطلاعاتی جدید که نمی توان به آسانی(یا هرگز) آنها را در هر کاری نسبت به شکل دیجیتالی آن معرفی نمود روبرو خواهیم شد. از جنبه ای دیگر ، معماری اطلاعات احتمالا برای توسعه مجموعه ای از نقش ها که باعث شناسایی حرفه و شغل می شود استفاده خواهد شد. نقشهایی که قسمتهایی از هر یک مشترک با عناوین شغلی رایج در حال می باشد. برای تحقق این موضوع ، برای ایجاد و پیدایش این مشاغل ، احتمالا مسیر آموزشی رسمی تری مورد نیاز خواهد بود. معماری اطلاعات در این خصوص بی همتا و منحصر به فرد نیست. در صورت حاضر بودن شرایط لازم برای آموزش رسمی، نقشهای مشابه و همسوی بسیاری در بین انجمن طراحی اطلاعات وجود خواهد داشت ( شرایط لازم مانند: تجربه طراح، تعامل طراح، کتابداری دیجیتال و ...) واژه معماری اطلاعات به نحو شایسته ای این زمینه ها را پوشش می دهد و ما نباید رسمیت سریع آن یا مسیر آموزش مرتبط با آن را انتظار داشته باشیم. بلکه این موضوع با گذشت زمان ایجاد خواهد شد. به هر حال روند نمایان ساختن داده با استفاده از معماری اطلاعات ، پیشرفت موثری را به صورت یک وظیفه و نقش حرفه ای برای وضعیت های قابل تشخیص ایجاد نموده است و این موضوع احتمال دارد در آینده نزدیک نیز ادامه داشته باشد.
