وب سنجی
وب سنجی
دکتر محمد باقر نگهبان و سجاد محمدیان
اهمیت خود وب به عنوان یک رسانه ارتباطی نیاز به معرفی ندارد. با در نظر گرفتن این اهمیت و حجم عظیم منابع اطلاعاتی در وب سنجش کمی آن می¬تواند ما را در دستیابی به دانش جدید یاری نماید. به خصوص برای کسانی که به موضوعات؛ اخبار، ارتباطات، فضای مجازی و... می¬پردازند. وب دو چالش اساسی برای جامعه بشریت ایجاد نموده یکی تأثیرگذاری غیرقابل تصور آن بر جوامع، افراد، افکار و...، به¬طوری که بسیاری از انقلاب‌ها و تغییرات اجتماعی را ناشی از آن می‌دانند و حتی پژوهشگران جامعه شناسی آن را عامل تغییر در سبک زندگی انسان مدرن می¬دانند. دیگری سرعت رشد حجم و وسعت آن است. در ادامه به این دو چالش اشاره می‌کنیم. در مورد تأثیرگذاری وب بر جوامع می¬توان گفت با توجه به این که وب مهم‌ترین ابزار تبادل اطلاعات است که در کره زمین رونق فراوانی یافته است. این قابلیت به کاربران اجازه می‌دهد تا با افراد و گروه‌های مختلفی که در سراسر جهان پراکنده هستند و در فضا و مکان متفاوتی قرار دارند ارتباط برقرار کنند و نیاز به برقراری ارتباط فیزیکی میان افراد را مرتفع می‌سازد. به همین خاطر، عده‌ای آن را عامل ایجاد تفاهم میان افراد ساکن در سراسر جهان می‌دانند. وب پتانسیل فراوانی برای ایجاد روابط اجتماعی دارد و می‌تواند حس نوع‌دوستی و درک متقابل را افزایش دهد و یا حتی باعث شود که خشونت به صورت وسیعی رواج یابد و یا رژیم‌های ظالم و عوام فریب به خواسته‌های خود که در طول تاریخ از دستیابی به آنها عاجز بودند برسند. برای مثال امروزه در وب انواع مختلف اطلاعات را می‌توان یافت و افرادی که تمایل دارند با جوامع و فرهنگ‌های مختلف آشنا شوند مراجعه به وب ساده‌ترین راه است. اگر بخواهیم به شهری دور دست سفر کنید، وب بهترین مرجع ممکن برای یافتن اطلاعات مربوط به آن شهر است مخصوصاً اگر شهر مورد نظرتان در یکی از کشورهای توسعه نیافته قرار داشته باشد. روزنامه‌های محلی، مطبوعات دولتی و غیره از طریق اینترنت به راحتی قابل دسترسی هستند و به همین دلیل است که کاربران اینترنت روز به روز افزایش می‌یابند. برای آنکه بتوانیم یک صفحه وب را "منتشر" کنیم لازم نیست به سراغ یک ناشر یا مؤسسه رسانه‌ای که در سرتاسر جهان مشاهده می‌شوند برویم. وب این کار را بدون هزینه برای ما انجام خواهد داد. از سوی دیگر چالش بعدی یعنی سرعت سرسام آور رشد وب کاملاً محسوس است به¬طوری که طبق گفته‌های نت کرافت ، هم اکنون بیش از 644,275,754 وب‌سایت فعال وجود دارد! مسئله جالب تر، رشد سر سام‌آور تعداد آنهاست، به طوری که تنها طی یک ماه تعداد آنها حدود ۵.۱ درصد رشد یافته است. همچنین تعداد دامنه‌ها نیز از مرز ۲۲۵ میلیون عبور کرده است. شاید در چند سال آینده این ارقام از مرز یک میلیارد نیز بگذرد، که البته با در نظر گرفتن کارایی و حجم اینترنت دور از انتظار نیز نیست. شاید اینترنت و شبکه جهانی آن، روزی جایگزین تمام وسایل ارتباطی کنونی بشر خواهد شد. این دو چالش یعنی تأثیرگذاری و رشد سریع فضای مجازی پیچیدگی عجیبی در همه امور از زندگی روزمره تا کسب وکار ایجاد کرده است. برای مثال در سال 2010 كمپاني IBM مطالعاتي بر روي 1500 مديرعامل در دنيا در خصوص آينده فضای مجازی انجام داده و بر اساس نتايج به دست آمده 80 درصد اين مديران معتقدند كه رشد محيط كسب و كار پيچيده‌تر شده و كمتر از نصف مديران معتقدند كه مي‌توانند با اين پيچيدگي مقابله كنند. همه آنچه که گفته شد موید این است که فضای مجازی باید مورد مطالعه و ارزیابی قرار گیرد. چنانکه در کشورهای پیشرو علم برای این کار حوزه پژوهشی با عنوان "مطالعات فضای مجازی " ایجاد شده است. به طور کلی برای ارزیابی و بررسی فضای مجازی از تکنیک¬ها مختلفی استفاده شده است و از دیدگاه¬های متفاوتی می¬توان وارد این حوزه شد.
تفاوت مجازی‌سنجی و وب‌سنجی: امروزه در کاربرد عام، فضای مجازی به هر چیز مرتبط با کامپیوتر، اطلاعات، اینترنت و رفتار کاربران اینترنت گفته می¬شود. برای پی بردن به معنای دقیق فضای مجازی، بهتر است که ابتدا به معنای لغوی و جز به جز این مفهوم بپردازیم. اصطلاح فضای مجازی یا فضای سایبر به لحاظ لغوی از دو واژه فضا و سایبر تشکیل شده است. واژه فضا نیازی به کنکاش ندارد، اما واژه سايبر از لغت يوناني Kybernetes به معني سكاندار يا راهنما مشتق شده است. نخستين بار، اصطلاح "فضاي مجازی" را ويليام گيبسون نويسنده داستان علمي تخيلي در كتاب «نورومنسر» در سال 1984 به كار برده است و مربوط به مکانی بود که در آن مردم و کامپیوترها فکرشان را با هم عوض می‌کردند. لفظ مادر فضای مجازی، سایبرنتیک (سايبرنتيك علم مطالعه و كنترل مكانيزم‌ها در سيستم‌هاي انساني، ماشيني و كامپيوتر‌ها) است. که نخستين بار توسط رياضيداني به نام نوربرت وينر در كتابي با عنوان "سايبرنتيك و كنترل در ارتباط بين حيوان و ماشين" در سال 1948 به كار برده شده است. هر چند بسیاری از صاحب نظران واژه مجازی را معادل مناسبی برای سایبر نمی-دانند. اما چون این واژه در ادبیات علمی ایران کاملاً جا افتاده و کاربرد گسترده پیدا کرده است به ناچار ما در این کتاب از این معادل استفاده می¬کنیم و از اصطلاح فضای مجازی به جای فضای سایبر و اصطلاح مجازی‌سنجی به جای سایبر‌سنجی استفاده شده است. با توجه آنچه گفته شد، می¬توان گفت فضای مجازی، فضای است که نمود خارجی ندارد همچنین بسیاری از محدودیت¬های فضای فیزیکی را نیز ندارد. که از طریق انبوه شبکه¬های ارتباطی الکترونیک مثل اینترنت خلق شده و قادر است ارتباط افراد را در هر تعداد و موقعیت جغرافیایی پوشش دهد. و هر فرد به عنوان یک تجربه اجتماعی، می¬تواند هر یک از افعال: تعامل، تبادل ایده، اشتراک اطلاعات، حمایت اجتماعی، انجام کسب و کار، ایجاد رسانه هنری، انجام بازی، شرکت در بحث سیاسی، و غیره را در فضای مجازی انجام دهد. فضای مجازی در دنیای امروزی تبادل اطلاعات بین افراد در سراسر جهان را بسیار ساده و آسان نموده است و این امر با این حجم وسیع هرگز در تاریخ بشر سابقه نداشته است. افرادی که در گوشه و کنار جهان قرار دارند و هزاران کیلومتر از یکدیگر فاصله دارند می‌توانند افکار خود را به راحتی مبادله کنند و یا از روحیات و خط مشی زندگی خود با دیگران صحبت کنند. تجربه‌های عاطفی، عقاید سیاسی، رسومات فرهنگی، ضرب‌المثل‌های بومی، پندهای تجاری، کارهای هنری، تصاویر و عکس‌ها، قطعات ادبی بدون هیچ سرمایه‌گذاری از جانب کاربر به راحتی در اختیار وی قرار می‌گیرد. پژوهش‌های وب‌سنجی از بررسی پژوهش¬های صورت گرفته وب‌سنجی می¬توان دریافت اغلب پژوهشگران در پی کشف و تحلیل موضوعاتی همچون؛ انتشار افکار و عقاید، تأثیرگذاری سازمان‌ها و مؤسسات در محیط برخط، ارتباطات علمی غیررسمی، نشر اخبار، ظهور و بی¬ثباتی مسئله¬ی خاص و بررسی افکار عمومی بوده¬اند. اساساً برای سنجش ابعاد وب تکنیک¬ها مختلفی در پژوهش¬ها به کار می¬رود ولی ثلوال (1389) در کتاب خود فقط به فنون؛ سنجش تأثیر، تحلیل پیوند و بلاگ¬کاوی به عنوان فنون اصلی اشاره می¬کند ما نیز در اینجا برای جلوگیری از هم¬پوشانی مباحث این فصل با فصول آتی به همین سه فن اکتفا می‌کنیم. سنجش تأثیر وب این روش بر این اصل استوار است؛ مدارک و ایده‌های که بیشترین تأثیر را دارند قابلیت بیشتری برای مورد ارجاع قرار گرفتن در محیط درون خطی را دارند. این اندیشه ریشه در تعاملات دانشگاهی دارد که سال‌ها قبل در پژوهش‌های مورد بحث قرار گرفت. عمل ارزیابی تأثیر مدارک از طریق شمارش ارجاع به آنها، وب‌سنجی را وارد حوزه تحلیل استنادی می‌کند، اما باید توجه کرد که در تحلیل استنادی تعداد دفعاتی که یک مدرک به وسیله مدارک دیگر استناد می‌شود به عنوان شاخصی از تأثیر مدرک مورد نظر تلقی می‌شود ولی در سنجش تأثیروب نمی¬توان مدارک علمی با همان کیفیت تحلیل استنادی‌سنجید. اما برای سنجش منابع عمومی می‌توان از آن استفاده کرد همچنین در وب فقط پیوند به عنوان ارجاع به مدرک در نظر گرفته نمی‌شود بلکه مورد جستجو قراردادن، بازدید کردن و حتی بارگذاری کردن خود نوعی ارجاع محسوب می‌شود. با این توصیف می‌توان گفت از سنجش تأثیر وب نیز می¬توان در کناره جنبه‌های دیگر تأثیرگذاری استفاده کرد برای مثال می‌توان برای سنجش تأثیروبی رویدادها از جستجوهایی وبی برای شناسایی اینکه هر رویداد تا چه‌اندازه و در کدام کشورها بحث شده است را مورد بررسی قرار داد. ساده‌ترین نوع سنجش تأثیرگذاری وبی این است که آیتم‌های را که می‌خواهیم با هم مقایسه کنیم را دریک موتور کاوش مورد کاوش قرار دهیم. سپس تعداد یافته‌ها را باهم مقایسه کنیم. برای مثال ما می¬خواهیم سه رهبر سیاسی - معنوی یک کشور را از لحاظ تأثیر گذاری در وب با هم مقایسه کنیم برای این کار نام هر سه فرد را داخل گیومه در موتور کاوش تجاری جستجو کنیم، تعداد یافته‌ها برای هر فرد با یکدیگر مقایسه می‌کنیم، همچنین می‌توانیم تعداد صفحات و تعداد وب‌سایت‌های بازیابی شده را باهم مقایسه کنیم. ثلوال دستورالعمل زیر برای این کار (سنجش اولیه تأثیر وب) پیشنهاد می‌کند(ثلوال، 2009): تعداد کلی یافته‌ها را برای کشف اینکه کدام مدارک یا ایده‌ها بیشترین تأثیر را داشته‌اند با هم مقایسه کنید، هرگونه عملکرد ضعیف یا قوی توجه داشته باشید و اشاره کنید چرا آنها ضعیف یا قوی است. محبوب¬ترین سایت برای هر مدرک را یا ایده شناسای کنید (به عنوان نمونه: اخبار، بلاگ‌ها، سایت‌های دانشگاهی) و شرح دهید که چرا آنها می‌توانند محبوب باشند. تفاوت موجود در محبوب¬ترین انواع وب‌سایت‌ها بین مدارک یا ایده‌ها مختلف را شناسایی و توضیح دهید که چرا تفاوت¬ها ممکن است وجود داشته باشد. آیا تفاوت‌هایی وجود دارد که نامعقول باشد یا باید نادیده گرفته شود؟ به عنوان نمونه، یک مدرک دانشگاهی که از هیچ کدام از دانشگاه¬ها ارجاعی نداشته باشد. برای هر کدام از مدارک یا ایده¬ها محبوب¬ترین کشورها شناسایی کنید (به عنوان نمونه، از روی دامنه¬های سطح بالای یافته¬ها، با نادیده گرفتن org، net، com) و بیان کنید که چرا آنها می‌توانند در این کشورها به این اندازه مورد ارجاع قرار گیرند. تفاوت موجود در محبوب‌ترین کشورها بین مدارک یا ایده‌ها را شناسایی کنید و شرح دهید که دلیل این تفاوت¬ها چیست. آیا تفاوت¬های شگفت انگیزی وجود دارد یا موردی است و باید حذف شود؟ به عنوان نمونه شاید یک مدرک توجه بسیاری زیادی در چین به خود جلب کرده باشد یا اینکه مدرکی دیگر، تنها مدرک است که در اسپانیا مورد ارجاع قرارگرفته است.
تحلیل پیوند
در تحلیل پیوند از پیوندهای بین وب‌سایت¬ها و صفحات وب به عنوان داده‌های خام استفاده می‌شود و به مطالعه کمی این پیوند¬ها پرداخته می¬شود. فرضيه اوليه تحليل پيوندها این بود که تعداد پيوندها نشان مي¬دهد وب‌سایت دانشگاهی باید متناسب با توليدات پژوهشی آن مؤسسه در سطح گروه‌های آموزشی، بخش‌ها دانشکده‌ها یا هریک از اعضای هيأت علمی باشد، چرا که به نظر مي¬رسد توليد پژوهش‌های بيشتر منجر به ایجاد محتوای وب بيشتری با این مي¬شود، هرچند این محتوا پيوندهای بيشتری در هر صفحه ایجاد نکند با این وجود، این الگو احتمالاً در همه مطالعات به جز مطالعات با دامنه وسيع به دليل رابطه غيرمستقيم بين توليدات پژوهشی و قابليت رؤیت وب، نامفهوم مي¬شود. برای مثال، برخی پژوهشگران، منابع وب با قابليت رؤیت بالا توليد مي‌کنند، درحالی که برخی دیگر با پژوهش‌های غير پيوسته با کيفيت بالا، کمترین قابليت رؤیت به صورت پيوسته را دارند. در تحلیل پیوند کار با مجموعه‌ای از وب‌سایت‌ها شروع می‌شود و تعداد وب‌سایت‌ها و صفحات وبی که به هر کدام آنها پیوند داده‌اند را شمارش می‌کنیم. اغلب هدف از تحلیل پیوند ارزیابی این نکته است که آیا وب‌سایت مورد نظر در مقایسه با همتایان خود از تأثیر وبی مبتنی بر وب بالای برخودار است. تأثیر پیوند می¬تواند به عنوان یک شاخص در ارزیابی بسیاری از مسائل همچون حضور و تأثیرگذاری سازمان‌ها در محیط وب مورد استفاده قرار گیرد
شمارش پیوند به راحتی از اواخر دهه1990 از طریق موتور کاوش آلتاویستا و بخش جستجوی پیشرفته پیوند و با استفاده از دستور linkdomain قابل دسترس بود. این دستور صفحاتی را پیدا می¬کرد که به هر صفحه داخل وبگاه مورد نظر پیوند داده بوداند. به عنوان مثال جستجوی linkdomain:ut.ac.ir صفحاتی را پیدا می‌کرد که به هر صفحه در داخل وب‌سایت دانشگاه تهران پیوند داده بود. اما این موتور امروزه تعطیل شده است و شمارش تعداد پیوندها و محاسبه ضریب تأثیرگذاری وب، دیگر به سادگی میسر نیست و موتور جستجوی آلتاویستا امکان جستجوی تعداد پیوندها را فراهم نمیکند. گوگل اگرچه مبتنی بر تعداد پیوندهاست اما موتور مناسبی برای تحلیل پیوند و ارزیابی پیوندها به یک وبگاه یا وبلاگ نیست. درچند سال اخیر موتور جستجوی یاهو از طریق سایت اکسپلورر امکان ارزیابی پیوندها را فراهم می‌کرد، اینک این بخش یاهو نیز با بینگ مایکروسافت یکی شده است و باید از بینگ استفاده کرد. در بینگ هم تا وقتی که کد مورد درخواست بینگ روی وبگاه یا وبلاگ قرار نگیرد نمیتوان به ارزیابی تعداد پیوند به آن وبلاگ یا وبگاه پرداخت. بنابراین، باید کد مورد درخواست بینگ در وبگاه‌ها یا وبلاگ‌های موردنظر کپی شود و بعد بینگ اجازه استفاده می‌دهد که این کار هم به سادگی میسر نیست و دردسرهای زیادی دارد و مدیر وبلاگ یا وبگاه باید کد را روی وبگاه/وبلاگ خود بگذارد. از طرف دیگر، کمتر مدیر وبگاهی حاضر به پذیرش چنین زحماتی است. در نهایت، بینگ هم تعداد کل پیوند، تعداد پیوند خارجی و غیره را به درستی نشان نمی‌دهد. می‌توان گفت از اواخر سال 2011 میلادی دیگر هیچ موتوری جستجوی پیوند انجام نمی‌دهد. تنها راه برای شمارش تعداد پیوندهای یک وب‌سایت استفاده از سایت اکسپلوررهای تجاری است. داده¬های موجود در سایت اکسپلور¬رها از خود وب‌سایت¬ها در سراسر جهان گرفته شده‌اند و به منظور ارتقا خدمات خود از موتور¬های جستجوی دیگری مثل Google، yahoo و Bing نیز استفاده می‌کند. به طور مداوم در حال بازبینی صفحات وب و روز آمدی است و به طور متوسط روزانه حدود یک میلیارد آدرس اینترنتی را بازدید می‌کند. دارای خزنده ای است که تمام وب را جست وجو می¬کند در نتیجه برای اطلاعاتش به یک منبع خاص تکیه نکرده است. تعدادی از این سایت اکسپلوررها در زیر آمده است: Open Site Explorer Site Explorer - Majestic SEO Ahrefs Site Explorer Siteexplorer info Explorer cognitive seo Social site explorer ثلوال (2009) برای تفسیر داده‌های حاصل از تحلیل پیوند وب‌سایت‌ها دستورالعمل زیر را ارائه می‌دهد: برای کشف اینکه کدام صفحه یا سایت¬ها بیشترین پیوند را جذب کرده‌اند، تعداد کل یافته¬ها را مقایسه کنید. همه عملکردهای مربوط به ضعف یا قوت و همچنین یادداشت‌های مربوطه به دلایل ضعف و قوت آنها را مورد توجه قرار دهید. رایج‌ترین نوع پیوند دهی به هر صفحه یا سایت (به عنوان نمونه، رسانه‌ها، بلاگ‌ها، دانشگاه¬ها) را شناسایی کنید ودلیل آن را بیان کنید. تفاوت‌های مربوط به رایج‌ترین نوع پیوند دهی بین سایت یا صفحات مختلف را شناسایی کنید ودلایل تفاوت‌ها راذکر کنید. آیا تفاوت وجود دارد که شگفت انگیز یا شایسته حذف باشد؟ به عنوان نمونه، اگر یک مدرک دانشگاهی هیچ پیوندی از هیچ دانشگاه جذب نکند، شگفت انگیز خواهد بود. تفاوت‌های مربوط به رایج‌ترین کشورها در خصوص صفحات یا سایت‌ها را شناسایی کنید ودلایل احتمالی آن را بیان کنید. آیا تفاوت شگفت انگیز یا شایسته حذف است؟ به عنوان نمونه، ممکن است یک سایت توجه زیادی را از ایالات متحده به خود جلب کرده باشد یا صفحه‌ای دیگر ممکن است تنها صفحاتی باشد که از مکزیک پیوند دریافت نکرده است. جستجوی بلاگ وب‌نوشت یا وبلاگ که به آن تارنوشت، تارنگار یا بلاگ هم می‌گویند، نوعی از صفحات اینترنتی است با محتوای شخصی که مطالب آن بر مبنای زمانی که ثبت شده گروه‌بندی و به ترتیب از تازه‌ترین رخداد به قدیم ارائه می‌گردد. واحد مطالب در وب‌نوشت، پست است، در حالی که واحد مطالب در وبگاه صفحه می‌باشد. معمولاً در انتهای هر مطلب، برچسب تاریخ و زمان، نام نویسنده و پیوند ثابت به آن یادداشت ثبت می‌شود. فاصله¬ی زمانی بین مطالب وب‌نوشت لزوماً یکسان نیست و زمان نوشته‌شدن هر مطلب به خواست نویسنده¬ی وب‌نوشت بستگی دارد. مطالب نوشته شده در یک وب‌نوشت همانند محتویات یک وبگاه معمولی در دسترس کاربران قرار می‌گیرد. در بیشتر موارد وب‌نوشت‌ها دارای روشی برای دسترسی به بایگانی یادداشت‌ها هستند (مثلاً دسترسی به بایگانی بر حسب تاریخ یا موضوع). بعضی از وب‌نوشت‌ها امکان جستجو برای یک واژه یا عبارت خاص را در میان مطالب به کاربر می‌دهند. برای گردآوری داده در مورد بلاگ¬ها، ساده‌ترین راه جستجوی کلید واژه در موتور جستجوی ویژه بلاگ می‌باشد. موتورهای جستجوی فراوانی از قبیل تکنوکراتی و گوگل بلاگ وجود دارد.
روش¬های بررسی پست‌ها در بلاگ‌ها کاوش زمانی: پست‌ها در بلاگ مهمور به تاریخ می‌باشد. از سوی دیگر برخی از موتورهای جستجوی بلاگ قابلیت جستجو براساس زمان را نیز دارا می‌باشد. همین ویژگی کمک می‌کند براساس زمان معین پست¬ها بررسی شود. از این رو جستجوی نظرات در مورد یک موضوع در یک بازه زمانی هم چون یک ماه یا یک سال را قبل از این که به خبر اصلی تبدیل شود، امکان پذیر می‌سازند. علاوه بر این برخی موتورهای جستجوی بلاگ امکانات جستجوی پیشرفته‌ای را نیز فراهم می‌کنند. به¬طور نمونه فاکتورهای هم چون اهمیت بلاگ، زبان و موضوع باشند. جستجوی یک وبلاگ‌های که به یک وبلاگ معین پیوند می‌دهند نیز در برخی از موتورهای جستجو وبلاگ امکان پذیر است. کشف روندها: دومین خصوصیت منحصره به فرد بلاگ که این هم از ویژگی ممهور به تاریخ بودنش سرچشمه می¬گیرد، توانایی آن در آشکارسازی گرایشات در نظرات گذشته مردم می‌باشد. این توسط برخی از موتورهای جستجوی بلاگ‌ها از طریق تولید نمودارهای از بلاگ‌های روزانه منطبق با کلیدواژه جستجو مورد حمایت قرار می‌گیرد. در حال حاضر بلاگ پالس و تکنوکراتی این ویژگی و قابلیت را عرضه می¬کنند و 6 ماه گذشته را پوشش می‌دهند به دست آوردن نمودار روند، با انجام یک جستجوی کلید واژه‌ای، و سپس کلیک کردن بر روی آیکون نمودار برای درخواست تولید یک نمودار یکپارچه زمانی می‌باشد. (ثلوال، 1389) از فواید این نمودار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. شناسایی نقطه شروع بحث درباره یک موضوع شناسایی رویدادهای کلیدی در باره یک موضوع گسترده شناسایی گرایش‌ها در دراز مدت تحلیل سری‌های زمانی نسبی شاخص‌های مبتنی بر تحلیل پیوند. رویت پذیری به تعداد پيوندهاي دریافتی یک وبسايت رویت¬پذیری آن گفته می‌شود. هر چه تعداد پيوندهاي دريافتي به يک وب سايت بيشتر باشد میزان بازدید آن وب‌سایت توسط کاربران بیشتر بوده است و بنابراين آن وب‌سایت، تأثير بالقوه بيشتري در ميان جامعه استفادهکننده داشته است. اندازه اندازه وب سايت به معناي تعداد صفحات نمایه شده سايت، توسط موتورهاي جستجو مي‌باشد برای به دست آوردن آن از دستور site در موتورهای جستجو استفاده می-کنیم. برای مثال برای محاسبه سایز سایت دانشگاه تهران site:ut.ac.ir را در موتور جستجوی گوگل جستجو می¬کنیم، نتایج جستجو صفحاتی از وب‌سایت دانشگاه تهران است که در موتور گوگل نمایه شده است. تعداد این صفحات برابر با سایز سایت خواهد بود.
ضریب تأثیر گذاری وبی
ضریب تأثیرگذاری وب، ابزاری برای ارزیابی، رتبه‌بندی، مقایسه و طبقه بندی وبگاه‌های مختلف در سطح حوزه‌های ملی مانند (ir) و یا برای مقایسه وبگاه‌ها در سطح بین‌المللی است. بحث ضریب تأثیرگذاری وب، برای نخستین بار توسط رودریگوز گایرین در مقاله‌ای با عنوان «ارزش و تأثیر اطلاعات در اینترنت» در مجله اسپانیایی دکومانتاسیون مطرح شد، یک سال بعد اینگورسن با طرح این مسأله در مجله‌ای انگلیسی زبان، فرصتی برای گسترش و شکوفایی این مفهوم در مقیاس وسیعتری فراهم نمود و در نهایت این مفهوم توسط مایک ثلوال در یک سلسله مقاله‌های گوناگون به تفصیل مورد پژوهش قرار گرفت. ایده ضریب تأثیرگذاری وب برخاسته از روش ضریب تأثیرگذاری مجله‌ها ارائه شده به وسیله دکتر یوجین گارفیلد و آیروینگ شِر در دهه ۱۹۶۰ است که توسط مؤسسه اطلاعات علمی آمریکا در انتخاب مجله‌های علمی برای نمایه استنادی علوم به کار گرفته می‌شود. ضریب تأثیرگذاری وب، تحلیل میانگین پیوندهای داده شده به یک وبگاه یا وب‌سایت است. به عبارت دقیق‌تر، ضریب تأثیرگذاری یک وبگاه، عبارت است از نسبت بین تعداد پیوندهای درونی (دریافتی) به تعداد کل منابع دریافت کننده پیوند - یعنی تمام صفحه‌ها و مدارک منتشر شده در آن سایت- نمایه‌سازی و بازیابی شده در موتور کاوش. ضریب تأثیرگذاری یک وبگاه، اعتبار، قابلیت رؤیت و شانس بازیابی وبگاه را در سطح ملی و جهانی مشخص می‌کند. در واقع، هرچه تعداد پیوندها افزایش یابد ضریب تأثیرگذاری وبگاه بیشتر می‌شود و بالا بودن میزان ضریب تأثیر، نشان دهنده تأثیر بیشتر آن وبگاه در محیط وب است. ضریب تأثیر یک وبگاه در بیشتر موارد بازتابی است از شهرت جهانی و تا حدود زیادی کیفیت منابع اطلاعاتی موجود در آن وبگاه. ضریب تأثیرگذاری وب، یکی از مباحث مهم در حوزه وب‌سنجی و وب‌شناسی است. با ضریب تأثیرگذاری، به محاسبه تمامی پیوندهایی که ممکن است وب‌سایت دریافت کرده باشد، پرداخته می-شود تا مشخص شود که وضعیت سایت از نظر پیوندی به طور کلی چگونه است و چه جایگاهی دارد. برای محاسبه ضریب تأثیرگذار کلی سایت، تمامی پیوندهای دریافتی و خودپیوندی¬ها را بر تمامی صفحات وب¬سایت که در موتور کاوش مورد استفاده نمایه شده است، تقسیم می¬کنند.
WIF=(Count inlink)/size
وب‌سایت‌های هسته
این شاخص زمانی قابل محاسبه است که مجموعه از وب‌سایت‌های همگون بررسی شوند. برای محاسبه این شاخص ابتدا میانگین پیوند برای هر وب‌سایت در مجموعه مورد نظر محاسبه می‌شود در مرحله بعد تمامی وب‌سایت‌های که بیش از میانگین محاسبه شده پیوند دریافت کرده باشند وب‌سایت هسته محسوب می‌شوند. وب سايت‌هاي هسته، وب سايت‌هايي هستند که بيشترين پیوندهای دریافتی به آنها تعلق می¬گیرد. تعیین سایت‌های هسته برای پژوهشگران از اهمیت زیادی برخوردار است. این موضوع شبیه مجلات هسته در دنیای چاپی است. (عصاره ودیگران، 1388، فصل آخر)
هم‌پیوندی
براي مشخص نمودن همکاري بين وب سايت‌ها بايد ميزان هم‌پيوندي‌هاي ميان اين وب‌سايت‌ها تحليل گردد. هم پيوندي به اين معنا است كه پيوند دو وب سايت همواره در كنار هم در پيوندهاي وب سايت سوّمي ظاهر شوند. هم پيوندي‌هاي پر بسامد نشان از استحکام رابطه بين دو وب سايت با هم پيوند شده دارند. اين رابطه مي‌تواند رابطه موضوعي، روش شناسي، جغرافیایی، زبانی و يا همکاري علمي بين دست اندرکاران دو وب سايت یا روابط دیگر باشد. اين مفهوم، معادل واژه هم استنادي در محيط چاپي است. مطالعه هم پيوندي از اين نظر اهمّيت دارد که به شناسايي وب¬سايت¬هاي پر بسامد با میزان رؤيت بالاتر در هر حوزۀ علمي کمک مي¬کند.
هم واژگانی
همانطور که گفته شد از اواخر سال 2011 دیگر هیچ موتور جستجوی هم‌پیوندی میان وب‌سایت¬ها را محاسبه نمی¬کند همچنین سایت اکسپلوررها نیز قابلیت محاسبه هم‌پیوندی میان سایت¬ها را ندارند. واگان (2012) در پژوهشی عنوان کرد که
می‌توان از هم واژگانی به جای هم‌پیوندی استفاده کرد. او نشان داد که می‌توان هم واژگانی یوآرال وهم واژگانی عناوین سایت‌ها برای این منظور استفاده کرد.
منابع جایگزین ترافیک یا رتبه بازدید رتبه‌ترافیکی وب‌سایت میزان بازدید از وب‌سایت‌ها را نشان می‌دهد و براساس تعداد بازديدكنندگان سايت وصفحات بازديد شده سايت در مدت سه ماه محاسبه مي‌گردد. این شاخص توسط موتور کاوش آلکسا محاسبه می‌شود و در دو بعد ملی و بین المللی ارائه می‌شود. فایل‌های غنی این شاخص فایل‌های غنی موجود در یک وب‌سایت را نشان می‌دهد، منظور از فایل‌های غنی، فایل‌هایست که توسط گوگل اسکولار نمایه شده است و شاخص فایل غنی نشان دهنده تعداد این فایل‌هاست. نظام‌ها رتبه‌بندی وب‌سایت¬ها در سطح بین المللی مؤسسه وب‌سنجی اسپانیا اقدام به ارزیابی و رتبه¬بندی وب‌سایت‌های دانشگاهی جهان براساس شاخص‌ها و معیاره‌ها خود می¬کند. در ادامه نحوه امتیاز دهی و ارزیابی این نظام بیان شده است. رویت پذیری: این معیار شامل یک شاخص تأثیر می‌باشد. کیفیت مطالب از طریق یک رفراندم مجازی مورد ارزیابی قرار گرفت است، شمارش تمامی پیوندهای دریافتی که یک وب‌سایت دانشگاهی از وب‌سایت‌های دیگر دریافت کرده است. این پیوندها بیانگر منزلت سازمانی، عملکرد آکادمیک، ارزش محتویات و سودمندی خدمات صفحات وب برطبق معیارهای میلیون¬ها سردبیر وب‌سایت از سرتاسر جهان معرفی شده است. داده‌های مربوط به پیوند از دو سایت اکسپلورر ahrefs و Majestico SEO گردآوی شده است. فعالیت : این معیار شامل سه شاخص جداگانه؛ حضور ، بازبودن ، برتری است. شاخص حضور همان مجموع تعداد وب صفحات و فایل‌های نمایه شده از سایت مورد نظر در موتور جستجوست. شاخص بازبودن شامل تعداد فایل‌های غنی (pdf, doc, docx, ppt) که توسط گوگل اسکولار نمایه شده باشد. منظور از شاخص برتری سهم دانشگاه مورد نظر در تولید مقالات پراستناد برای مثال 10 درصد اول مقالات به لحاظ استناد. داده‌های این شاخص از طریق گروه Scimago گردآوری شده است. نحوه محاسبه امتیاز کل: 50 درصد امتیاز برای معیار رویت پذیری و 50 درصد برای معیار فعالیت در نظر گرفته می‌شود. محاسبه معیار فعالیت نیز هر سه شاخص ضریب یکسان دارند. یعنی هر کدام یک سوم معیار راتعیین می‌کنند. در ایران نیز مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری به ارزیابی و رتبه‌بندی وب‌سایت-های دانشگاه می‌پردازد. برای این کار برخلاف مؤسسه وب‌سنجی اسپانیا که فقط یک رتبه¬بندی ارائه می‌کند از پنج معیار استفاده و شش نوع رتبه‌بندی ارائه می¬کند در ادامه معیار و شاخص‌های مورد استفاده مرکز منطقه¬ای ارائه می¬گردد. رتبه‌ترافیک: این معیار از دوشاخص 1. تعداد استفاده کنندگان : این شاخص مشخص می‌کند چند درصد از استفاده کننده از اینترنت از وب‌سایت خاص بازدید کرده¬اند. 2. تعداد صفحات مشاهده شده : تعداد صفحاتی که به طور میانگین در طول سه ماه توسط استفاده کنندگان بازدید شده ¬است (اگر یک صفحه در یک روز توسط یک بازدیدکننده به صورت مکرر بازدید شود فقط یکبار محاسبه می‌شود). قابلیت رویت‌پذیری: در واقع همان تعداد پیوندهای دریافتی یک وب‌سایت است. نحوه محاسبه قبلاً توضیح داده شده است.
اندازه وب‌سایت: تعداد صفحات نمایه شده از یک سایت در موتور جستجو است. برای محاسبه آن از موتور جستجوی یاهو استفاده شده¬است. طراحی وب‌سایت : در این شاخص کیفیت بصری وب‌سایت وسادگی استفاده از آن مطرح است. وب‌سایت‌ها بر اساس سه عامل محتوای وب، عوامل جستجو و تحقیق و امکانات کاربر ارزیابی شده سپس امتیازدهی شده‌اند. تعداد فایل‌های علمی موجود در وب‌سایت: این شاخص تعداد فایل‌های پی دی اف هر سایت را در نظر می‌گیرد. برای این کار از جستجوی پیشرفته موتور یاهو استفاده شده است در این رتبه‌بندی علاوه بر ارائه 5 رتبه‌بندی براساس تک تک معیارها یک رتبه‌بندی کلی بر اساس 5 معیار ارئه می‌شود. در این رتبه‌بندی هر شاخص ضریب زیر را دارد.
جدول 3 1 ضرایب شاخص‌های ارزیابی وب‌سایت‌ها
ردیف شاخص وزن(ضریب)
1 قابلیت رؤیت 40 درصد
2 فایل‌ها علمی 30 درصد
3 اندازه سایت 15 درصد
4 ترافیک 10 درصد
5 طراحی 5 درصد
